Theo báo cáo thống kê của Unicef Việt Nam cho biết, nước ta nằm trong số 34 quốc gia đối mặt với nguy cơ suy dinh dưỡng cao nhất toàn cầu. Tại Việt Nam có khoảng 1,8 triệu trẻ em suy dinh dưỡng dưới 5 tuổi và có nguy cơ tổn thương não - thể chất lâu dài. Đây là một con số đáng báo động.
Vậy, trẻ suy dinh dưỡng có đặc điểm nào? Nguyên nhân - Dấu hiệu nhận biết - Cách phòng ngừa và điều trị ra sao? Mời ba mẹ cùng Suangoainhap.com tìm hiểu qua bài viết bên dưới.
Trẻ suy dinh dưỡng là tình trạng thiếu hụt những dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển của trẻ
Tình trạng trẻ suy dinh dưỡng là hiện tượng thiếu hụt các dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển theo độ tuổi của trẻ, bao gồm: Năng lượng, lipid, protein, vitamin, các vi chất dinh dưỡng…
Tình trạng này xuất hiện ở giai đoạn trẻ em dưới 5 tuổi và nhiều nhất giai đoạn 3 tuổi. Tại Việt Nam, còi cọc hay suy dinh dưỡng là vấn đề đáng lo ngại. Các trẻ em sinh ra thuộc các hộ nghèo có nguy cơ suy dinh dưỡng cao gấp 3 lần trẻ em sinh ra trong gia đình khá giả hơn. Đặc biệt, ở Tây Nguyên, các tỉnh thành Trung du và miền núi Tây Bắc, khu vực dân tộc thiểu số là nơi chiếm tỷ lệ cao nhất về trẻ em thiếu hụt dinh dưỡng. Cụ thể:
Những con số này đã cho thấy tình trạng đáng báo động về vấn đề trẻ suy dinh dưỡng ở nước ta. Vậy, đâu là nguyên nhân dẫn đến tình trạng này? Cùng xem giải đáp ở chương bên dưới.
Trẻ bị suy dinh dưỡng có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau
Theo các chuyên gia dinh dưỡng có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến chế độ dinh dưỡng và tình trạng trẻ suy dinh dưỡng. Tuy nhiên quan trọng nhất vẫn là thói quen ăn uống không lành mạnh trong chế độ ăn hàng ngày của trẻ hay những vấn đề liên quan trong thai kỳ người mẹ.
Cùng Sữa Ngoại Nhập điểm qua 10 nguyên nhân chính khiến trẻ suy dinh dưỡng sau:
Mẹ bầu trong giai đoạn thai kỳ cần cung cấp đủ các nhóm dinh dưỡng như đạm, bột, đường, béo, khoáng chất thiết yếu, vitamin….Nếu thiếu một trong các nhóm dưỡng chất này đều là nguyên nhân dẫn đến tình trạng mẹ bầu thiếu chất và khiến trẻ suy dinh dưỡng từ lúc là bào thai đến giai đoạn trẻ sơ sinh.
Dân gian có câu “mẹ ăn gì con thích nấy” là câu cửa miệng được truyền lại. Theo đó những gì mẹ ăn trong giai đoạn mang thai sẽ ảnh hưởng đến 80% sở thích và thói quen ăn uống của con. Hiện nay các chuyên gia nghiên cứu dinh dưỡng cũng đưa ra nhận định này là có cơ sở. Thế nên, mẹ bầu và người thân hãy cố gắng quan tâm đến bổ sung dưỡng chất cho mẹ bầu giai đoạn này nhé.
Theo số liệu thống kê (năm 2018) chỉ 17% trẻ sơ sinh được bú mẹ đầy đủ và hoàn toàn trong 6 tháng đầu tiên sau sinh. Như vậy, đã có 83% trẻ không được cung cấp nguồn dưỡng chất tốt nhất trong giai đoạn này.
Có thể vì nhiều lý do mà sữa mẹ không đủ chất (do ăn uống hay thể trạng) nên nhiều mẹ dùng thêm sữa ngoài cho con, do đó mà trẻ không nhận được những kháng thể tốt nhất từ sữa mẹ. Đến giai đoạn ăn dặm, trẻ lại không được xây dựng lịch trình ăn dặm đúng cách, không đảm bảo đủ năng lượng cho cơ thể và độ tuổi, hay cho ăn dặm quá sớm khi hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện….cũng là lý do khiến con suy dinh dưỡng trong thời điểm này.
Bên cạnh đó, việc không tiêm chủng đầy đủ các mũi bắt buộc khiến cho hệ miễn dịch của bé yếu đi, khiến con ốm yếu, biếng ăn và khó hấp thu dưỡng chất.
Nguyên nhân lớn khiến trẻ suy dinh dưỡng chính là sự bất cẩn trong nuôi con của các bậc phụ huynh. Những bữa ăn không đảm bảo các dưỡng chất cơ bản như: Đạm, bột đường, vitamin, chất béo là nguyên nhân khiến con mất cân bằng dinh dưỡng khi áp dụng sai cách trong thời gian dài.
Số liệu điều tra dinh dưỡng quốc gia của nước ta vào năm 2015 cho thấy, 18% trẻ em không được ăn uống phong phú, đa dạng dưỡng chất. Tỷ lệ 36% không được ăn đủ cữ ăn tối thiểu trong ngày.
Cùng với đó, việc lạm dụng các loại thuốc kháng sinh khi trẻ mắc bệnh vô tình làm mất cân bằng hệ vi sinh trong đường ruột trẻ. Khiến con hấp thu dinh dưỡng kém đi so với các bạn cùng trang lứa.
Việc bổ sung các dinh dưỡng thiết yếu cho con quá sớm hay quá muộn cũng là nguyên nhân quan trọng gây ra tình trạng trẻ suy dinh dưỡng.
Trường hợp bổ sung quá sớm (trước 6 tháng tuổi): Trẻ sẽ ít bú sữa mẹ, gây ra tình trạng giảm đi các kháng thể, yếu tố miễn dịch tốt trong sữa mẹ. Ngoài ra, hệ tiêu hóa non nớt của trẻ còn dễ bị dị ứng vì chưa tiêu hóa được thức ăn.
Trường hợp bổ sung quá muộn (sau 12 tháng tuổi): Khiến trẻ không hấp thu được dưỡng chất cần thiết để tăng trưởng và phát triển trong giai đoạn này.
Không có một loại sữa công thức hay thực phẩm nào tốt hơn sữa mẹ. Đây là nhận định từ các chuyên gia dinh dưỡng. Tốt nhất mẹ hãy cho bé bú tối thiểu đến 12 tháng tuổi. Cai sữa quá sớm sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
Chế độ ăn uống của bé không hợp vệ sinh hay con chơi ở khu vực không sạch sẽ là nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ nhiễm giun, sán, hay ký sinh trùng. Các vật thể ký sinh này sẽ khiến trẻ yếu đi, không chịu ăn uống và cảm giác mệt mỏi kéo dài.
Trẻ thường mắc các bệnh như: Viêm phổi, kiết lỵ, nhiễm sởi, nhiễm khuẩn đường hô hấp, tiêu hóa kém…kéo dài khiến con biếng ăn, hấp thụ dưỡng chất không đủ.
Trẻ suy dinh dưỡng thường gặp nhất ở những trẻ sinh non và thiếu tháng. Theo đó, tình trạng suy dinh dưỡng bào thai, trẻ sinh non, trẻ bệnh tim bẩm sinh, trẻ bị dị tật sứt môi, hở hàm ếch…thì tình trạng ăn uống, bú sữa mẹ và hấp thu chất dinh dưỡng cũng không thể bằng những trẻ khỏe mạnh khác.
Vấn đề tâm sinh lý của trẻ ảnh hưởng rất nhiều đến việc ăn uống. Ba mẹ xây dựng và chế biến thực phẩm ăn không hợp khẩu vị, không hợp lứa tuổi, không đa dạng khiến con trẻ lười ăn, chán ăn. Bên cạnh đó, việc chăm sóc trẻ không phù hợp, cẩn thận cũng dễ gây căng thẳng và ảnh hưởng đến tâm sinh lý bé.
- Trẻ không được nhận dịch vụ chăm sóc y tế tốt
- Giờ ngủ của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ không được đảm bảo
- Ảnh hưởng bởi các tập quán nuôi con lạc hậu
- Việc nuôi con không khoa học, mặc định cho “trời sinh voi sinh cỏ”
Dấu hiệu nhận biết trẻ suy dinh dưỡng ba mẹ cần biết
Tình trạng trẻ em suy dinh dưỡng chia theo làm 3 nhóm, tùy theo mức độ. Cụ thể:
Trẻ suy dinh dưỡng bào thai về sau dễ dẫn đến tình trạng bệnh tăng huyết áp, bệnh tim mạch, bệnh thần kinh, đe dọa sức khỏe và tính mạng trẻ sau này.
Hậu quả của tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ
Theo các chuyên gia dinh dưỡng, nếu trẻ suy dinh dưỡng mà không can thiệp, điều trị kịp thời sẽ ảnh hưởng đến nhiều yếu tố như:
Cách phòng ngừa tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ
Trẻ suy dinh dưỡng là bệnh lý liên quan đến việc ăn uống hàng ngày của mẹ bầu, mẹ bỉm và trẻ nhỏ. Để phòng ngừa tình trạng này ba mẹ cần thay đổi thói quen ăn uống cũng như chế độ dinh dưỡng sao cho khoa học.
Các bác sĩ sản khoa cho biết, mẹ bầu nếu được cung cấp đủ dưỡng chất sẽ tăng khoảng 10 - 12kg trong thai kỳ, em bé sinh ra sẽ khỏe mạnh, thông minh. Để đạt được điều đó, mẹ cần nạp khoảng 500kcal/ ngày. Bổ sung đủ 4 nhóm chất: glucid, protein, vitamin - xơ- khoáng chất và lipid.
Hãy đảm bảo không quá thiếu hay quá thừa chất giai đoạn này để giúp mẹ và thai nhi cân bằng được lượng dinh dưỡng cần thiết.
Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ rất cần được hấp thụ dưỡng chất từ sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu tiên và nên kéo dài đến 24 tháng tuổi. Các nghiên cứu khoa học cho thấy, trẻ được bú sữa mẹ sẽ ít gặp các bệnh như nhiễm khuẩn, bệnh đường ruột và giảm nguy cơ mắc các bệnh mạn tính khi trưởng thành…
Ngoài 6 tháng đầu đời, nhu cầu cho bé bú từ 6 - 24 tháng tuổi được khuyến nghị như sau:
Năng lượng |
Giai đoạn 6 - 9 tháng |
Giai đoạn 9 - 12 tháng |
Giai đoạn 12 - 24 tháng |
Tổng nhu cầu năng lượng |
650 kcal/ ngày |
700 kcal/ ngày |
1000 kcal/ ngày |
Năng lượng từ sữa mẹ |
413 kcal/ngày |
379 kcal/ ngày |
346 kcal/ ngày |
Năng lượng từ thức ăn bổ sung |
237 kcal/ ngày |
321 kcal/ ngày |
654 kcal/ ngày |
>>> Xem thêm: Sữa dành cho trẻ chậm tăng cân
Giai đoạn ăn dặm (kể từ tháng thứ 6 ở trẻ) mẹ phải đảm bảo cung cấp đầy chất dinh dưỡng cho con qua các nguồn thực phẩm như: Rau, củ, trái cây, thịt cá, chế phẩm từ sữa, ngũ cốc….
để đảm bảo con có đủ năng lượng theo nhu cầu. Luôn theo dõi thường xuyên sự phát triển chiều cao lẫn cân nặng của con để có sự đánh giá đúng và hướng xử lý kịp thời khi các chỉ số lệch chuẩn.
Với những trẻ lớn hơn, giai đoạn trên 12 tháng tuổi, lúc này cơ quan tiêu hóa của trẻ đã phát triển tương đối tốt. Ba mẹ có thể tăng khẩu phần ăn cũng như chế biến các món ăn đa dạng hơn cho con.
Đừng khiến con có cảm giác “thúc ép” hay “bắt buộc” phải ăn. Thay vào đó mẹ hãy cho trẻ tập thức ăn mới từ từ, chia nhỏ các bữa ăn, sáng tạo những thức ăn lạ miệng, bắt mắt và kích thích vị giác của trẻ. Từ đó con được thoải mái khám phá những bữa ăn yêu thích và tự do với trải nghiệm thức ăn mới của mình.
Ba mẹ cần bổ sung những dưỡng chất thiết yếu cho trẻ khi bị suy dinh dưỡng
Trẻ suy dinh dưỡng cần bổ sung quan trọng 4 nhóm chất chính là: Đạm - Đường - Chất béo - Vitamin, khoáng chất.
Trong đó, vitamin và khoáng chất có nhiệm vụ rất quan trọng trong quá trình chuyển hoá, giải phóng năng lượng, bảo vệ tế bào và các cơ quan trong cơ thể trẻ.
Bên cạnh việc bổ sung các dưỡng chất thì ba mẹ cũng cần để ý và quan tâm hơn thói quen sinh hoạt, vận động của con. Tham gia các hoạt động ngoài trời sẽ giúp trẻ rèn luyện sức khỏe, sức bền và sự dẻo dai, tăng cường sức đề kháng cơ thể. Qua các hoạt động cũng giúp năng lượng tiêu thụ đúng cách và kích thích sự thèm ăn của trẻ hơn. Đặc biệt, ba mẹ quan tâm đến thời gian ngủ của trẻ có chất lượng hay không cũng là một trong những cách hiệu quả chăm sóc sức khỏe cho con.
Cách chăm sóc trẻ suy dinh dưỡng hiệu quả ba mẹ cần biết
Trong giai đoạn ăn dặm trở đi mẹ cần lưu ý:
Hãy tập cho trẻ nhỏ thói quen vệ sinh cơ thể, tay chân, răng miệng luôn sạch sẽ. Khi tắm cho con hãy hướng dẫn cho bé những bộ phận cần đặc biệt quan tâm và làm sạch. Tắm bằng nước ấm. Bên cạnh đó, mẹ cũng nên lưu ý không cho trẻ ngậm tay hay đồ vật là vào miệng, nhét vật thể lạ vào hốc mũi, hốc tai…để tránh những biến chứng nguy hiểm.
Luôn luôn vệ sinh nhà cửa, sân vườn, khu vực vui chơi xung quanh con. Đảm bảo vật dụng, đồ chơi của bé luôn sạch sẽ, thoáng mát và khô ráo tránh trường hợp bé nhiễm khuẩn, bệnh và giun sán.
Những khi trẻ bị ốm ba mẹ hãy sơ cứu những điều cơ bản ngay tại nhà, sau đó đưa ngay đến cơ sở y tế gần nhất để thăm khám và điều trị. Không tự ý mua thuốc cho con, không chữa bằng những mẹo dân gian chưa được kiểm chứng.
Các lưu ý quan trọng khi chăm sóc trẻ suy dinh dưỡng
Trẻ suy dinh dưỡng thường đi kèm với các biểu hiện rối loạn đường ruột, rối loạn tiêu hóa, chán ăn, mệt mỏi…. Vì vậy, ba mẹ cần chú ý xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp với thể trạng, tháng tuổi và tốc độ phát triển của con.
Kết Luận: Trên đây là bài viết cung cấp đầy đủ thông tin về trẻ suy dinh dưỡng: Khái niệm, nguyên nhân, dấu hiệu, cách phòng ngừa tình trạng này và phương pháp chăm sóc trẻ suy dinh dưỡng hiệu quả. Hy vọng những thông tin trên giúp ba mẹ hiểu hơn về vấn đề này và có hướng giải quyết tình trạng trên phù hợp cho con yêu. Chúc ba mẹ nuôi con khỏe mạnh!